محله چهار منار

محله چهار منار یزد (به لهجه یزدی: چار مُنار) از محلات قدیمی شهر یزد که امروزه در مرکز شهر قرار گرفته‌است و بزرگترین محلهٔ بافت تاریخی شهر یزد از لحاظ وسعت می‌باشد. این محله به همراه محلهٔ محله فهادان یزد از مهم‌ترین محلات بافت تاریخی و قدیم یزد می‌باشد که مهم‌ترین حوادث سیاسی تاریخ یزد پس از اسلام را در خود دیده‌است.محلهٔ چهار منار تنها محلهٔ بافت تاریخی یزد است که آثار و بناهای آن در دو مقطع زمانی ثبت جهانی شده‌است یکی باغ دولت‌آباد در سال ۲۰۱۱ به همراه هشت باغ ایرانی دیگر ثبت جهانی شد، و درگیری در ۱۸ تیز ماه ۱۳۹۵ که تمامی آثار ثبت ملی این محله به ثبت جهانی رسیدند.

ریشهٔ نام محله
نام قدیم محله کوی بَهروک/پَهروک بوده‌است که در فرهنگ لغت دهخدا بهره به معنای زمین فراخ و میانهٔ وادی ذکر شده‌است که شاید با توجه به موقعیت کوی چهار منار و نام بهروک می‌توان به وسعت آن اشاره کرد احتمال دیگر در مورد نام موضع بهروک که صحیح تر هم به نظر می‌رسد این است که بهروک همان اشتقاق بهره یا همان پَهره فارسی باشد که به بهروک تغییر یافته و به معنای بخش و قسمت می‌باشد احتمالاً بنا به این دلیل که کوچه بهروک خارج از حصار شهر بوده مردم آن را بهره برج و بارو می‌خواندند که به معنای پهلوی برج و بارو می‌بوده‌است یا این احتمال هم وجود دارد که بهروک به معنای قسمتی از موضعی در شهر بوده‌است.

محله پشت باغ

محله پشت باغ یزد یا خلف باغ یکی از محلات قدیمی یزد می‌باشد که در هستهٔ مرکزی شهر واقع شده و از لحاظ تاریخ اجتماعی و سیاسی شهر یزد از محلات درجه دوم یا درجه چندم بافت تاریخی شهر یزد می‌باشد. محله پشت باغ یزد در قدیم از قریه‌ها یا روستاهای اطراف یزد محسوب می‌شده و جزء ظاهر اصلی شهر نبوده‌است. محله پشت باغ یزد در حد فاصل میدان آزادی (باغ ملی)، چهارراه ایرانشهر، میدان شهید بهشتی و قسمتهایی از کوچه آب تفت و هاشم خان و از طرف شرق به کوچه گاراژ ناجی و از طرف شمال به بلوار امامزاده جعفر، و از جنوب به خیابان فرخی و از شرق به خیابان ایرانشهر و محلات عرقپزها، گلچینان، مصلی، کوی میرقطب و از طرف غرب به خیابان مطهری و محله چهار منار محدود می‌شود. باید توجه داشت محدودهٔ پشت باغ پس از احداث خیابان‌های جدید دگرگون گشته و شامل بخش‌هایی از کوی و بزرن‌های مختلف از جمله کوچه خطیب و محلات گودال مصلی و مصلی عتیق و کوی گلچینان می‌شود.

موضع اصلی محله پشت باغ از این قرار است که باغی بوده احداثی عزالدین لنگر از اتابکان یزد موسوم به باغ عزآباد که بعدها خشکیده و خراب شده که دو قطعه زمین بایر از آن باقی مانده بود که در لهجهٔ یزدی به آن باغُکِ پشت باغ می‌گفتند یعنی باغ کوچک که قبرستان بود که مردم می‌رفتند و در آن محل فاتحه اهل قبور خوانده و برای مردگان طلب آمرزش می‌نمودند و در حال حاضر هنرستان شهید رجایی شده‌است، موقع ساخت هنرستان بدستور آیت الله حاج شیخ غلامرضا فقیه خراسانی کلیهٔ استخوانهای مردگان را در حسینه قائمیه مدفون کردند.

آب‌انبار رستم گیو

آب‌انبار رستم گیو واقع در محله زرتشتیان یزد است. آب‌انبار رستم گیو با گنبدی شلغمی شکل که نمای بیرونی آن به وسیله آجرِ طرحِ سرو، فرش شده و با چهار بادگیر چهار طرفه بلند و زیبا، چشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند. ساخت آب‌انبار رستم گیو حدود ۱۳۲۰ ه.ش شروع شد و ۲ سال بطول انجامید. عمق خزینه آب‌انبار رستم گیو ۱۵ متر و قطر دهانه خزینه آن ۱۴ متر است. این آب‌انبار با دو دهانه ورودی در دو محله قرار دارد.آب مایه‌ی حیات بشر، از اهمیتی ویژه و جایگاهی فوق‌العاده‌ برخوردار است. در سرزمین‌هایی که ساکنین آن، با آب‌ و هوایی خشک و کویری روبرو هستند، حضور آب‌انبارها که نقش مهمی در تامین آب مورد نیاز مردم ایفا می‌کرد، بسیار مهم بوده‌است. آب‌انبار گیو استان یزد از جمله‌ آثار تاریخی ایران محسوب می‌شود که با شماره‌ی ۱۸۲۹ به ثبت ملی رسیده‌است.
گفته می‌شود که معماری آب‌انبار گیو که به رستم گیو نیز شهرت دارد، به عهده‌ی حاج محمدابراهیم خرمشاهی بوده و ارباب جمشید امانت نیز، وظیفه‌ی بازرسی و نظارت بر ساخت را در دستور کار خود داشته‌ است. متاسفانه امروزه به دلیل خشک شدن قنات‌های استان یزد، آب‌انبار رستم گیو نیز همانند بسیاری دیگر از این بناها، از داشتن آب محروم بوده و مسئولان برای تامین آب مورد نیاز ساکنین این استان، از آب لوله‌کشی شهری استفاده می‌کنند.

آب‌انبارها نوعی از مخازن سرپوشیده‌ی آب تلقی می‌شوند که در ارتفاعی پایین‌تر از سطح زمین، برای تامین آب مصرفی مردم توسط آب رودخانه‌ها و قنات‌ها، ساخته‌ شده‌اند.